ورق یک قطعه فولادی کاربردی در صنعت است. برای خم کاری این قطعه، ورق از یک پروسه شکل دهی عبور می کند که با عملی مکانیکی و اعمال فشار بر آن، ورق را بدون شکستگی و تغییر ضخامت فرم دهی کرده و تبدیل به منحنی و اشکال زاویه دار می کنند. بسیاری از محصولات موجود در بازار از فرم دهی ورق تشکیل می شوند و روانه بازار می گردند. برای خمکاری ورق از روش های گوناگونی استفاده می شود:
- خمکاری به صورت مستقیم
- خمکاری به صورت فلنج
- خمکاری به صورت منحنی
در خمکاری ورق به چند نکته توجه می شود:
- میزان خمش
- جنس ورق
- ضخامت ورق
- طرح محصول
همچنین باید به این نکته توجه داشت که جنس ورق چه درصد کربن تشکیل شده است. اگر کربن موجود در آن بیش از 1/2 درصد باشد قابلیت خمودگی آن کاهش یافته و باید در دمای بالا خمکاری انجام شود. اگر میزان کربن کمتر از این مقدار باشد، خمکاری سرد انجام می شود.
مشخصه های مهم در خمکاری ورق
- T: ضخامت
- X: طول منطقه ی خم تا انتهای لبه ها
- R: شعاع خم بیرونی ، متوسط و داخلی
- W: عرق ورق
- زاویه خم
روش های کلی خمکاری ورق
روش های کلی خمکاری ورق عبارتند از:
ماشینی: با استفاده از ابزار و تجهیزات ماشینی خمکاری صورت می گیرد.
دستی: از ابزارهایی مثل چکش، انبر قفلی و گیره استفاده می شود. در خمکاری ورق های با ضخامت و گرم پایین از این روش کمک می گیرند.
دستگاه های ماشینی و قالب های خمکاری ورق
دستگاه های خمکاری ورق مورد استفاده در صنعت عبارتند از:
- خم کن هیدرولیکی و مکانیکی
- خم کن دستی
- خم کن ستونی
- خم کن برقی
قالب های خمکاری: قالب های خمکاری در صنعت خمکاری کاربرد گسترده ای دارند. قالب ها می توانند ورق ها را از 1 درجه تا 180 درجه خم کنند. برای خمکاری و تولید هر محصولی می توان یک قالب مخصوص برای طرح خود تهیه و تولید کرد و محصول را به شیوه مورد نظر خمکاری کرد برای مثال در تولید بست فلزی نیاز به یک قالب و سیستمی داریم که بتوان خمکاری بست را انجام داد از این رو قالب را طراحی و تولید می کنیم. برای ساخت قالب های فولادی خمکاری پارامترهای مهم به شرح ذیل است:
- تعداد قطعات لازم برای ساخت
- نوع ورق
- اندازه قطعه ورق
- ضخامت فلز قطعه
- تلرانس و ابعاد با دقت بالا برای قطعه نهایی
- عمر مورد نیاز قالب
انواع قالب های خم کاری ورق
انواع مختلفی از قالب های خمکاری وجود دارد که به شرح زیر است:
- قالب خم L شکل یا خم کناره
- قالب خم U شکل
- قالب خم V شکل
- قالب خمZ شکل
اصول خمکاری ورق
به خم کردن ورق حول یک محور با زاویه مشخص به منظور تغییر شکل و زاویه دار کردن یک ورق خمکاری می گویند. در حین خمکاری قسمت های داخلی ناحیه ی خم فشرده شده و قسمت های بیرونی منطقه ی خم کشیده می شوند و خمکاری صورت می گیرد. خمکاری در ایران پیشینه بسیاری داشته و صنعتگران سماور، لوستر، چراغ های خیابانی و بسیاری محصولات دیگر را تولید می کرده اند. برای خم کاری باید توجه داشت که عیوب زیر بوجود نیاید:
- برگشت فنری ( کمبود مواد الاستیسیته و برگشتن ورق ها)
- ریکویل شدن (بلند شدن ورق حین خمکاری از بستر)
- گوش دار شدن (ناهمسانگردی ورفتار متفاوت ورق در جهات متفاوت)
- گلوی شدن (انتخاب شعاع بیش از حد مجاز و اعمال تنش گسترده و کاهش ضخامت)
- پوست پرتقالی شدن ( کیفیت پایین سطح ورق و دانه بندی درشت)