ورق گالوانیزه یکی از مقاومترین و پرکاربردترین انواع ورقهای فولادی در صنایع مختلف است که به دلیل پوشش روی (Zn) در برابر زنگزدگی و رطوبت از دوام بسیار بالایی برخوردار است. با این حال، در شرایط نگهداری نادرست ممکن است بر سطح این ورقها پدیدهای به نام شوره سفید ظاهر شود که ظاهری گچی، سفید و مایل به خاکستری دارد. این شوره در واقع حاصل واکنش شیمیایی بین پوشش روی و رطوبت محبوسشده در محیط است. دلیل اصلی شوره ورق گالوانیزه عدم گردش هوا و قرار گرفتن در محیط مرطوب است. این مشکل یکی از ویژگی های منفی ورق گالوانیزه است که به مرور زمان سبب تخریب ورق شده و مقاومت آنرا کاهش می دهد.
رفع شوره ورق گالوانیزه یکی از موضوعات مهم در نگهداری و افزایش طول عمر این محصولات محسوب میشود، زیرا در صورت بیتوجهی، شوره سفید میتواند به تدریج باعث تخریب لایه محافظ روی و کاهش مقاومت ورق شود.
شوره سفید چیست و چگونه بهوجود میآید
شوره سفید نوعی رسوب شیمیایی است که روی سطح ورق گالوانیزه تازه یا ورقهایی که در محیطهای مرطوب و فاقد تهویه مناسب نگهداری شدهاند تشکیل میشود. این پدیده زمانی رخ میدهد که ورق گالوانیزه در مجاورت رطوبت قرار گیرد اما امکان تبخیر کامل آب وجود نداشته باشد. در چنین حالتی، لایه روی با رطوبت و دیاکسید کربن موجود در هوا واکنش داده و ترکیباتی مانند هیدروکسید روی (Zn(OH)₂) و کربنات روی (ZnCO₃) ایجاد میکند که به صورت لکههای سفید و پودری دیده میشوند.
پدیده شوره سفید بیشتر در ورقهای تازه تولیدشده یا تازه انبارشده رخ میدهد، زیرا در این مرحله هنوز لایه محافظ طبیعی اکسید روی بر سطح ورق شکل نگرفته است. به همین دلیل، در کارخانههای تولید ورق گالوانیزه معمولاً تاکید زیادی بر خشککردن کامل ورقها و تهویه محیط انبار وجود دارد.
از دیگر عواملی که باعث بروز شوره سفید میشوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرار گرفتن ورق گالوانیزه در معرض باران یا مه غلیظ در حین حملونقل
- بستهبندی پلاستیکی بدون تهویه
- انبارش طولانیمدت در محیطهای بسته و مرطوب
- تماس مستقیم بین ورقهای گالوانیزه خیس و خشک
آشنایی با انواع شوره سفید
شوره سفید بسته به شدت و مدت زمان تماس ورق با رطوبت میتواند در درجات مختلفی ظاهر شود. شناخت این درجات اهمیت زیادی دارد تا بتوان روش مناسب رفع شوره ورق گالوانیزه را انتخاب کرد.
۱. شوره سطحی (سطحی و کمعمق):
در این حالت، لکههای سفید به صورت سطحی و پراکنده ظاهر میشوند و هنوز به پوشش روی آسیبی وارد نشده است. این نوع شوره معمولاً با روشهای ساده تمیزکاری از بین میرود و تأثیری بر کیفیت ورق ندارد.
۲. شوره متوسط (نیمهعمق):
در این مرحله، لکههای سفید گستردهتر شده و به صورت نواحی بزرگتر و پیوسته مشاهده میشوند. در این حالت بخشی از پوشش روی تخریب شده و اگر سریعاً تمیز نشود، ممکن است به زنگزدگی منجر شود.
۳. شوره عمیق (نفوذی):
در نوع شدیدتر، شوره سفید به عمق لایه روی نفوذ کرده و ظاهر ورق را کاملاً مات و خشن میکند. در این شرایط، بخشهایی از لایه گالوانیزه از بین رفته و مقاومت ورق در برابر خوردگی به شدت کاهش مییابد. این نوع شوره نیاز به روشهای تخصصی برای رفع دارد و گاهی ممکن است تعویض ورق ضروری شود.
روشهای از بین بردن شوره ورق گالوانیزه
رفع شوره ورق گالوانیزه باید با دقت و متناسب با شدت شوره انجام شود تا به پوشش روی آسیب نرسد. در ادامه به مؤثرترین روشهای رفع شوره سفید اشاره میشود:
- شستوشوی مکانیکی با پارچه یا برس نرم
در مواردی که شوره سطحی و سبک باشد، استفاده از برس نرم یا پارچه خشک میتواند پودر سفید را بدون آسیب به سطح ورق پاک کند. در این روش نباید از برسهای زبر یا سیمی استفاده کرد، زیرا باعث خراش روی سطح و کاهش ضخامت لایه گالوانیزه میشود.
- استفاده از محلولهای شیمیایی ملایم
برای از بین بردن شوره متوسط، میتوان از محلولهای رقیقشده اسید سیتریک یا اسید فسفریک استفاده کرد. این محلولها رسوبات سفید را حل کرده و سطح را براقتر میکنند. پس از شستوشو، باید ورق فوراً با آب تمیز شسته و خشک شود تا رطوبت مجدداً باعث شوره نشود.
- استفاده از سرکه سفید یا محلولهای خانگی
در موارد شوره سطحی، استفاده از سرکه سفید به دلیل خاصیت اسیدی ملایم میتواند گزینهای کمهزینه و ایمن باشد. کافی است پارچهای آغشته به سرکه روی سطح کشیده شده و سپس با پارچه خشک پاک شود.
- شستوشو با محلول آمونیاک
در شورههای نسبتاً شدید، محلول آمونیاک رقیق میتواند مؤثر باشد. آمونیاک با خنثیسازی اسیدهای سطحی، لایه سفید را از بین میبرد. البته باید دقت شود که این محلول بیش از چند دقیقه روی سطح باقی نماند.
- روشهای صنعتی (برای شورههای عمیق)
در کارخانهها، رفع شوره ورق گالوانیزه به روشهای تخصصیتر انجام میشود؛ از جمله شستوشو با بخار آب داغ، تمیزکاری شیمیایی در وانهای مخصوص و اعمال مجدد پوشش محافظ. در این حالت، سطح ورق پس از پاکسازی، با مواد ضداکسیداسیون پوشانده میشود تا از تشکیل مجدد شوره جلوگیری شود.
راههای پیشگیری از شوره سفید ورق گالوانیزه
پیشگیری همیشه بهتر از رفع است. با رعایت چند نکته ساده میتوان بهطور کامل از بروز شوره سفید در ورق گالوانیزه جلوگیری کرد.
۱. انبارش اصولی و تهویه مناسب: ورقهای گالوانیزه باید در محیط خشک، دارای تهویه مناسب و به دور از رطوبت نگهداری شوند. چیدمان آنها باید به گونهای باشد که هوا بین ورقها جریان داشته باشد.
۲. پرهیز از بستهبندی پلاستیکی بدون تهویه: بستهبندی ورقها با نایلون یا پلاستیک میتواند رطوبت را در داخل حفظ کرده و شرایط مناسب برای شوره سفید را فراهم کند. در عوض، از پوششهای پارچهای یا مقوایی تنفسپذیر استفاده شود.
۳. خشککردن سریع پس از بارندگی یا شستوشو: در صورت خیس شدن ورق گالوانیزه، باید بلافاصله خشک شود. رها کردن ورق خیس در فضای بسته مهمترین عامل تشکیل شوره سفید است.
۴. استفاده از پوششهای محافظ ضدشوره: برخی کارخانهها پس از تولید ورق گالوانیزه، لایهای از محلولهای ضداکسیداسیون یا ضدرطوبت روی سطح میپوشانند. این کار احتمال تشکیل شوره را به حداقل میرساند.
۵. جداسازی ورقهای تازه و قدیمی: ورقهای تازه گالوانیزه هنوز لایه اکسید محافظ ندارند و نباید مستقیماً در تماس با ورقهای قدیمیتر یا مرطوب قرار گیرند.
نکات مهم در نگهداری و حمل ورق گالوانیزه
- هنگام حملونقل، از پوششهای ضدرطوبت و تهویهدار استفاده کنید.
- ورقها را در زاویهای قرار دهید که آب یا بخار در بین آنها جمع نشود.
- اگر ورقها در معرض رطوبت قرار گرفتند، بلافاصله پس از رسیدن به مقصد از بستهبندی خارج و خشک شوند.
- در انبارهای مرطوب، استفاده از دستگاه رطوبتگیر یا بخاری کمحرارت میتواند مفید باشد.
جمعبندی
شوره سفید اگرچه در ظاهر تنها لکهای سطحی روی ورق گالوانیزه است، اما در صورت بیتوجهی میتواند به تخریب کامل پوشش روی و کاهش مقاومت ورق در برابر خوردگی منجر شود. برای رفع شوره ورق گالوانیزه بسته به شدت آن، میتوان از روشهای ساده مکانیکی تا محلولهای شیمیایی ملایم استفاده کرد. با این حال، بهترین راه همیشه پیشگیری از شوره سفید از طریق نگهداری صحیح، تهویه مناسب و خشککردن سریع ورقهاست.
ورق گالوانیزه باکیفیت بالا و نگهداری اصولی میتواند سالها در برابر زنگزدگی و رطوبت مقاومت کند. رعایت اصول گفتهشده، نه تنها ظاهر ورق را حفظ میکند بلکه هزینههای تعمیر و تعویض را نیز به حداقل میرساند.
